BIBILIOGRAFÍA POÉTICA:

En resumo de todo o contado anteriormente, algunas das obras poéticas de Celso Emilio Ferreiro máis importantes son:

-Cartafol de poesía (1935)

-O sono sulagado (1954):

OS OLLOS

Sol, niste pozo escuro tan profundo

Que eu son, terra amasada en sangue;

Ollos meus, que sin vós non sabería

Do vento azur que canta nos solpores

Axóuxeres de luz e volvoretas.

Ollos meus, craras fiestras na cárcere

Dun sono sin final.

A vida non é nada.

O mundo, o amor, o mar, tristes bruidos

Sin vós, taito sotil para apalpar as formas,

Para medir o tempo,

Para saber de Dios,

Para pousarme amante sobre as nubes

Ou sobre o leito verde da paisaxe

Dende iste barco mouro que me leva,

Ollos meus, terra amasada en sangue.

-Longa noite de pedra (1962):

LONGA NOITE DE PEDRA.

O teito é de pedra.

De pedra son os muros

I as tebras.

De pedra o chan

I as reixas.

As portas,

As cadeas,

O aire,

As fenestras,

As olladas,

Son de pedra.

Os corazóns dos homes

Que ao lonxe espreitan,

Feitos están

Tamén

De pedra.

I eu, morrendo

Nesta longa noite

De pedra.

-Viaxe ao país dos ananos (1968)

-Cantigas de escarnio e maldicir (1968)

-Terra de ningures (1969)

-Paco Pixiñas (1970)

-Cemiterio privado (1972)

-Antipoemas (1973)

-Onde o mundo se chama Celanova (1975)

-Homenaxes (1979, póstumo)

BIBLIOGRAFÍA NARRATIVA:

-A frontera infinida (1972)

-A taberna do galo (1978)

Monumento a Celso Emilio Ferreiro, Celanova 1989

LIÑAS TEMÁTICAS

Celso Emilio Ferreiro é un dos principais expoñentes da poesia cívica, con Manuel Curros Enríquez e Julio Dantas. Él é un poeta comprometido cos problemas da sua terra (e o resto do mundo) nun momento moi específico, a última etapa do réxime de Franco. Isto é asi porque Celso Emilio pensou que a misión do poeta era reflectir os tempos nos que viviu e asi dar testemuña do social e histórico no que o poeta desenrolaba a sua actividade literaria.

Luís Soto, Celso Emilio e Manuel María nunha festa
en San Pedro de Rocas (Esgos, Ourense).
Setembro de 1973. 

Según o contido dos seus poemas podemos agrupar o seu traballo en tres liñas temáticas:

Por una banda, a Liña social, a solidaridade cos oprimidos de calqueira latitude.

A denuncia dos males sociais dunha liña íntima, na que o poeta amosa a sua inconformidade e a angustia existencial, e evoca o mundo da infancia, o tema da fugacidade da vida e o amor.

Unha liña irónica, moi corrosiva para os problemas sociais criticos na que o poeta denuncia a maldade humana ata calqueira cultura, raza ou fronteira.

Debe ter en conta dúas características sociais moi notables.

En primeiro lugar o uso da linguaxe, porque os seus poemas teñen un tono que predomina en consonancia co propósito da sua poesía: chegar a todo o mundo. Por iso vemos a presencia do vulgarismo na maioría dos seus poemas.

Por outra banda, tendo en conta as características formais da poesía de Celso Emilio debe ter en conta a métrica, que e diversa e principalmente dominada polo verso libre. En moitas ocasións non se axusta aos patróns rítmicos e natural estrófica.

DESTINO MADRID (1973-1979)

A comezos de 1973 retornou a España, concretamente a Madrid debido a que Álvaro Gil contratouno para traballar na revista Tribuna médica, da que era presidente do consello de administración. Novamente son moirtas as portas que se lle van pechando a Galicia. Dedicouse ao Ateneo Científico, Literario e Artístico de Madrid, desempeñando o cargo de Director de Aula de Cultura na sección de Literatura Galega dende xullo de 1974, e desenvolvendo unha intensa actividade cultural, pero con certa polémica. 

Celso Emilio no Día da Patria Galega, 1977.

Publicou de forma bilingüe e impreso por Editora Nacional, Onde o mundo se chama Celanova no ano 1975 que foi o seu poemario máis intimista e que estaba marcado por unha temática amorosa e evocadora dos recordos da infancia que vivira en Celanova, de maneira que entendía a vila como un paraíso perdido. Este poemario foi Premio da Crítica de Poesía Galega de 1976. Publicou Al César enano en 1975 que foi unha recompilación dunha ducia de versos antifranquistas que estaban escritos polo poeta entre 1961 e o momento da súa publicación. Esta obra foi asinada co pseudónimo de Stow Kiwotto Lumen. Deu a coñecer A taberna do Galo no 1978 en Edicións Castrelos. Este libro recolleo o que era o primeiro capítulo dungas longas memorias que xamais chegou a publicar como tal, aínda que se conservan por fragmentos. Tamén publicou Curros Enríquez: Obra poética completa en 1977 e Cemiterio privado no ano 1974 para as Ediciones Expediente de Caracas. Editou a súa propia Antología en 1977.

Conferencia de Celso Emilio Ferreiro, o cuarto pola esquerda, no Liceo de Artesanos de Monelos, 1978.
Tamén na foto Marino Donega, Raúl Grien, Bocelo, o pintor José Luis e Andrés José Sánchez Díaz. 

Desenvoilveu unha intensa actividade cultural en moitos lugares, entre os que salientan a participación na homenaxe mexicana a León Felipe no ano 1973 xunto con personaxes como Carlos Velo e Méndez Ferrín ou a representación das letras galegas en Congresos desenvoltos en Venecia no 1976, en Almería no 1979 ou en Canarias no 1979. Pronuncio varios pregóns (como os de Celanova ou Lalín) e participou nunha homenaxe a Antonio Machado en Salamanca. Colaborou en varios xornais, pero salienta a súa colaboración no ABC asinando a sección “Mirador Literario: Escrito en Gallego”, na que informada das novidades literarias escritas en galego.

Situouse na órbita do Partido Socialista de Galicia e concorreu como candidato da fronte multipartidista Candidatura Democrática a un escano de senador pola provincia de Ourense nas primeiras Eleccións Xerais de 1977. Implicado ao máximo no proceso electoral, participou na campaña dando varios mitins e recitando o “Romance electoral do cego de Trasmiras”. Non saíu elexido por tan só un escaso milleiro de votos. Ademáis, nos últimos tempos achegouse aos postulados do PSOE.

Sitúase na órbita do Partido Socialista de Galicia (P.S.G.) e concorre como candidato da fronte multipartidista.

Enterro de Celso Emilio Ferreiro.
 Celanova, 1979. 

O 30 de agosto, mentres gozaba dun período vacacional en Vigo, falece na súa casa e o 1 de setembro é soterrado en Celanova. Despois da morte de Celso Emilio, publicouse O libro das homenaxes, en 1979. Celso entregoulle o orixinal ao seu amigo Xesús Alonso Montero oito días antes de morrer. Esta obra é uinha compilación de textos, no que a maior parte xa estaban publicados en revistas ou noutros libros. Júcar editou El alcalde y otros cuentos, que era unha autotraducción ao castelán dos contos de A fronteira infinda con algunha adición. 

Sucederonse as homexas na súa memoria. Destacaron os actos no Polideportivo do Sar en Santiago de Compostela o 28 de outubro e a do 3 de novembro no Palacio dos Deportes de Madrid. En 1981 o Concello de Vigo instituíu o Premio de Poesía Celso Emilio Ferreiro, e por ese mesmo tempo creouse en Santiago a Fundación do mesmo nome. Dedicóuselle o Día das Letras Galegas no 1989, o que provocou a aparición de abondosos estudos e monografías sobre a súa obra e vida. Por último, no ano 2003, celebróuse o 25 cabodano da súa morte, e realizáronse numerosos actos na súa honra e a reedición de boa parte da súa obra, ademáis da publicación de obras inéditas e non compiladas.

EXILIADO EN CARACAS (1966-1973)

As veces disfrazada como “aventura migratoria” ou chamada con algún termo semellante, a saída de Celso Emilio Ferreiro a América foi, en realidade, a única saída que lle quedou debido a que sentía moi próximo o alento da persecución das forzas represivas do réxime franquista. Relatouno nunha carta persoal que lle fixo a Camilo Díaz na que lle explicaba por que aceptou o posto de activista cultural na Irmandade Galega de Caracas.

Entrega de premios en 1967 na 
Hermandad Gallega de Caracas. 

Os seus amigos organizaron unha comisión organizadora para prepararlle unha homenaxe a modo de despedida. Reuníronse Luís Soto e Xosé Luís Méndez Ferrín como representantes de Unión do Pobo Galego, xunto con Xesús Alonso Montero, voceiro naquela xuntanza de P.C. e acordaron aproveitar a comida-homenaxe de despedida como un acto importante de protesta ante a decisión do Goberno de Franco de asolagar as fértiles veigas de Castrelo de Miño e Ventosela para axudar aos proxectos de FENOSA. Celebróuse o xantar o domingo 15 de  maio de 1966 no baixo do Hotel Roma na cidade  de Ourense. Acudiron a el arredor de douscentos cincuenta comensais e recibíronse máis de duascentas cincuenta adhesións. Pronunciaron discursos figuras importantes como Ramón Otero Pedrayo, Antón Tovar, Eduardo Blanco Amor, Xosé Luís Méndez Ferrín ou Emilio Álvarez Blázquez, entre outros.

Na Hermandad Gallega de Venezuela ocupouse de:

-Dirección, redacción e confección do periódico quincenal Irmandade.

-Dirección e orientación do Cine Clube da sociedade.

-Dirección e redacción da emisión radiofónica de Sempre en Galicia.

-Da dirección e orientación da Escola Castelao de primeiro ensino.

De vacacións con Moraima nos Andes venezolanos (Santo Domingo),
en agosto de 1968. 

Fundou e presidiu dende o ano 1967 a Agrupación Nós, que era unha entidade que pretendía politizar nun sentido claramente nacionalista á Hermandad Gallega. Pouco tempo despois, unha parte da Hermandad, que estaba a favor do embaixador de España en Venezuela, acobou co labor dinamizador do poeta grazas a vitoria conseguida a través dunhas eleccións fraudulentas. En xullo do 1968 recibiu a comunicación oficial da Hermandad de que estaba expulsado a través dunga carta coasinada polo presidente e o secretario xeral. Comenzou a partir dese momento un percorrido laboral que o levou de traballo en traballo: primeiro como profesor de gramática castelá nunha academia, máis tarde como corrector de probas de imprenta dun galego emigrado… Oficios que perdeu rapidamente debido a que varios directivos da Hermandad perseguíano.

Celso Emilio, o primeiro pola dereita, con Joaquín Marta Sosa e co poeta Pedro Francisco Lizardo, ollando a primeira edición de Longa noite de pedra. Caracas, 1971. 

Obteu a cidadanía venezolana en marzo de 1969 e grazas a mediación de Antidio Cabal conseguíu en 1970 acceder ao posto de corrector de estilo no Gabinete de Prensa da Oficina Central de Información do presidente Rafael Caldera. Algúns directivos da Hermandad chegaron a filtrar noticias a algúns xornais falsas sobre Celso Emilio e a súa familia, como por exemplo o 25 de marzo de 1970 o xornal ourensán La Región publicou unha noticia na que se dicía que Celso Emilio e o seu fillo morreran. Como reacción contra isto, Celso Emilio publicou Viaxe ao país dos ananos no ano 1968, que constituíu un ataque a ese emigrantes enriquecidos e envelecidos. O mesmo ano publicou en Caracas Cantigas de escarnio e maldecir, asinado por Arístides Silveira. Esta obra gozará de continuidade en Os ausentes de 1973, significativamente subtitulada: Novas cantigas de escarño, cun introito, sete gómitos e unha náusea final, folleto que tiña como autor Alexis Vainacova, outro dos seus pseudónimos e publicado ao chegar a España por Edicións Pirata. 

 

Na biblioteca da súa casa de Caracas
en 1970 acompañado por Xulio Formoso.

Nesta liña publicou en castelán Fóronse á puñeta no ano 1973, asinado co nome de Neskezas Cokhan Mordhe, editado polo selo Alén de Venezuela e curdido como despedida de modo sarcástico dos entón directivos saíntes da Hermandad, ademais do romance de cego Paco Pixiñas. Era a historia dun desleigado contada por il mesmo. É un romance de Arístides Silveira cun limiar feito con proverbios do Conde de Vimioso (o Vello) e epílogo feito por Celso Emilio Ferreiro en 1970, e publicado en Edicións do Castro por Isaac Díaz Castro. Pertence a esta etapa o libro Cemiterio privado de 1973, publicado por un grupo de mozos nacionalistas que levaban adiante Edicións Roi Xordo en Xenebra. É un libro de epitafios burlescos. Esta vea lírica confirmou a Celso Emilio como o poeta de preferencia entre os cantautores que, como voces musicalmente contestatarias, comezaban a aparecer en Galicia, tendo un papel destacado na chamada “Nova Canción Galega” o que contribuíu a difundir aínda máis a poesía de Celso Emilio.

Publicou Terra de ningures no ano 1969 na colección Val de Lemos da editorial Xistral, que estaba dirixida en Monforte por Manuel María, con poemas asinados e datados en diferentes países polos que viaxara. En 1970 editou os “13 poemas iracundos y una canción inesperada”, separata da revista de Caracas Expediente en setembro de 1970. Gañou o IV Premio Internacional de Poesía Álamo de Salamanca que publicou os Antipoemas, pero quitándolle dez composicións “mutiladas”. Celso Emilio Publicará estes des poemas máis tarde autoeditando en Caracas os Poemas prohibidos, que eran eses dez poemas que non estaban incluídos nos Antipoemas por causas non imputables a vontade do autor.

Publicou o libro de relatos A fronteira infinda, en edicións Castrelos de Vigo na colección O Moucho do ano 1972, incluíndo aquí elementos autobiográficos.

Celso Emilio, o segundo pola esquerda, con Xosé Sesto, a súa dona Charo e Jaime Sesto, na praia da baía de Cata. Caracas, 1966. 

Desenvolveu importante actividade política en Caracas en UPG como responsable da Secretaría de Relacións Exteriores deste partido, e publicando, durante estes anos Terra e tempo. Así mesmo estableceu contactos co Consello de Galiza en Bos Aires pedindo que o avalasen como persoa autorizada para coordinar unha delegación de ese organismo en Venezuela, e así o fixeron. Durante estes anos, nos Xogos Florais do Idioma Galego celebrados en Bos Aires no ano 1968, gañou o Premio Rosalía de Castro ao mellor “Canto á muller galega” polo seu poema “Miña Patria Galiza” e nos I Jogos Florais Minho-Galaicos de Guimarães do ano 1970 resultou gañador na modalidade de poesía e na de narrativa.

EN VIGO (1950-1966)

Celso Emilio e Moraima na rúa do Príncipe, 1951

En outubro de 1949 recibiu o título de procurador de tribunais e en setembro de 1950 marchou a Vigo a exercer. Compaxinou o seu traballo de procurador co de accionista nunha oficina de seguros sociais primeiro e máis tarde co de director dun obradoiro de fotogravado.

Publicou Voz y voto no ano 1955, que é un poemario social. Manda imprimir O soño sulagado no ano 1955, onde recolle trinta e un poemas de diversos xéneros, como o intimismo saudoso da infancia, a poesía reivindicativa, os versos irónicos e sarcásticos,...

Publicou Longa noite de pedra en 1962, conxunto de poemas co que se consagra como poeta. Foi editado por colección Salnés. Con esta obra consagraríase como escritor, por que tivo un recoñecemento unánime tanto polos lectores como pola crítica. Tamén a súa sona veulle dada polas edicións bilingües do poemario realizadas por El Bardo, unha editorial catalá.

No ensaio público ten como obras Curros Enríquez. Biografía, publicado en 1954, co que achegou numerosos datos ou informacións coñecidas ata o momento. Tamén colaborou na revista viguesa Alba e na revista Aturuxo de Ferrol, na mexicana Vieiros e na mallorquina Papeles de Son Armadans, dirixida polo seu amigo Camilo Xosé Cela.

Dende 1949 con certa frecuencia no Faro de Vigo, onde mantivo diversas columnas ata o ano 1964. Unha das máis coñecidas foi “La jaula de los pájaros raros”, que tería unha poterior publicación en libro independente, prologado por Camilo Xosé Cela.

Celso Emilio, no centro, a principios dos 60 con Manuel María e Xosé Luís Méndez Ferrín.
 Os tres escritores, xunto con outros compañeiros, fundaran en 1964 a Unión do Pobo Galego (UPG) 

Colaborou nalgúns soportes como Litoral, Vida Gallega... e en xornais como El Ideal Gallego, La Región de Ourense e o Diario de Pontevedra.

Desenvolveu unga intensa actividade cultural, participou no Congreso Internacional de Poesía no ano 1954, nas Convencións Poéticas de Formentor en 1959 e no Congreso Internacional de Etnografía de 1963 en Portugal, entre outros. Recibiu galardóns literarios nos II Xogos Florais da Asociación Cultural Santa Cecilia de Marín en 1962 e nos II Xogos Florais da Asociación en xullo de 1963.

Segue co seu activismo político. En 1964 xa se atopaba entre os dez membros fundadores da Unión do Pobo Galego, á que pertencerá ata a súa ruptura en setembro do 1974.

ANOS EN PONTEVEDRA (1940-1950)

Opositou e conseguiu o posto de secretario e máis tarde de xefe de Xustiza na Fiscalía de Taxas de Pontevedra, onde traballou entre 1941 e 1950. Nesta época escribirá poemas, contos e artigos, involucrarase  intensamente na vida cultural da cidade e frecuentará os faladoitos do Carabela e do Imperial. En 1941 publicou un poemario en castelán Al aire de tu vuelo, que contiña poemas amorosos e que fora escrito en 1938, estaba moi influído pola xeración do 27 española. Máis tarde, en 1947, publicou Bailadas, cantigas e donaires, que eran un conxunto de poemas neopopularistas.

Celso Emilio, sentado o segundo pola dereita, na súa marcha de Pontevedra. Presentes Sabino Torres,  e  Manuel Cuña Novás con quen fundara a colección de poesía Benito Soto. Pontevedra, 1950

Colaborou na revista Sonata Gallega, dirixida por Ramón Peña, da cal foi coordinador das “Seleccións literarias”. Escribe abondosas prosas no seminario Ciudad de Pontevedra e noutros soportes como Mar, Guía Anuario de Pontevedra e Mensajes de Pesía de Vigo.

Colaborou en varias emisións radiofónicas do Galician Programme da B.B.C. En Londres, coordinado por Fernández del Riego.

En 1949, é chamado por Sabino Torres Ferrer para que leve adiante a colección Benito Soto de poesía, que era a primeira empresa editorial que daría a coñecer poemarios en galego na posguerra, como por exemplo: Musa alemá. Este traballo levouno a cabo coa axuda de outros personaxes como Emilio Álvarez Negreira e Manuel Cuña Novás.

A GUERRA E MORAIMA (1936-1940)

Voda de Celso Emilio Ferreiro con Moraima.
Xixón, 15 de xullo de 1943    

Ao comezar a Guerra Civil, foi chamado para loitar na fronte de Asturias xunto con máis mozos da súa idade. A guerra rematou e foi destinado a Transmisións no edificio de telefónica de Oviedo onde coñecería a que se convertería na súa muller, María Luisa Moraima Loredo, e coa que terá catro fillos: Luis, Xosé María, Isabel e Xabier.

Durante un permiso, criticou nunha tasca o novo réxime e unha veciña denunciouno ás autoridades, polo que pasou catro días e tres noites encarcerado no moisteiro de San Rosendo. Ordearon a súa execución, pero non se cumpriu pola influencia da súa familia. De esa experiencia nacerá Longa noite de pedra.  Cando concluíu a guerra retornou a Celanova e exerceu a docencia e iniciou por libre os estudos de Dereito e Maxisterio.

A SÚA FORMACIÓN (1912-1936)

Celso, vestido de Primeira Comunión.
Celanova, 1920.

Nace Celso Emilio o día catro de xaneiro de 1912 en Celanova, vila que será moi representativa nas súas obras. Pasaba longas tempadas na súa casa de Acevedo do Río, que marcarían a súa infancia, xunto co ambiente progresista e galeguista, debido a que seu pai pertencera as Irmandades da Fala.

Estudou nos Escolapios e había dous elementos que marcaban o seu carácter: escribir e o compromiso ideolóxico. Mantivo contacto con galeguistas de Ourense como Vicente Risco, Otero Pedrayo... e tamén comezou a participar nas súas primeiras actividades políticas, fundando con Xosé Velo Mosquera as Mocedades Galeguistas de Celanova. Durante un pequeno período de tempo foi concelleiro do municipio de Celanova. 
Fixo a súa primeira obra poética, Heraldo de Galicia e, xunto con Xosé Velo fixo Cartafol de poesía, que eran unha serie de poemas que se enviaban dende Celanova a persoas interesadas na poesía.

Nós

Colexio Plurilingüe Divina Pastora:

• Eugenia Mugüerza González 4ºESO A nº 24
• Miriam Pérez Covela 4ºESO B nº 15